- İzmir ve çevresi, Ege illeri, Adana-Mersin ve çevre iller, 2001’e göre ulusal gelirden daha az pay aldılar.
- Öteden beri gelişme olanağı bulayamayan Doğu ve G.Doğu, AKP iktidarında yine kan kaybederken Karadeniz ve Orta Anadolu bölgeleri de ulusal gelirdeki paylarını koruyamadılar…
MUSTAFA SÖNMEZ
2001 yılından sonra ulusal gelirin illere ve bölgelere göre dağılımına ilişkin ilk kez veri açıklayan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2004-2006 yıllarında yüksek büyümeden en çok İstanbul ve onu çevreleyen illerin pay aldığını, Ege ve Çukurova bölgesi illerinin önemli ölçüde ulusal gelirden pay kaybettiklerini ortaya koyuyor.
Yabancı sermaye, sıcak para , dış borç girişi ile yıllık yüzde 7 büyüme gerçekleştirilen ve AKP iktidarının en yüksek büyüme yıllarını içeren 2004-2006 döneminde, gelişmenin en çok İstanbul’a yaradığı ve 2001’de ulusal gelirdeki yüzde 21’lik payını 2006’da yüzde 28’e yakın artırdığı anlaşılıyor. Bu, İstanbul’un ulusal gelirdeki payını 5 yılda yüzde 30 artırması demek. TÜİK verilerinden anlıyoruz ki, İstanbul’un sanayiyi aktardığı Bursa, Eskişehir,Bilecik,Tekirdağ,Kırklareli bölgelerinin de bu büyüme döneminde payları artmış.
AKP iktidarının büyüme yıllarından pay alan diğer iki bölgeden birini Antalya, diğerini ise Başkent Ankara oluşturuyor. Antalya , turizm ve sera tarımındaki gelişme ile ulusal gelirdeki payını yarım puan artırırken Ankara’nın da ulusal gelirdeki payının 1 puan artarak yüzde 8,4’e çıktığı anlaşılıyor.
EGE VE ÇUKUROVA GERİLEDİ
2001 krizi sonrası yaşanan büyüme ağırlıkla İstanbul,Ankara ve Antalya ile sınırlı kalırken, diğer gelişme kutupları olan İzmir ve çevresi ile Adana ve çevresi ulusal gelirdeki paylarını koruyamadılar. 2001’de ulusal gelirden yüzde 7,5 pay alan İzmir’in 2006’daki payı yüzde 6,7’ye düşerek yaklaşık yüzde 11 kayba uğradı. Ege’nin diğer alt bölgelerinden Manisa ve çevresi ile Aydın-Denizli bölgelerinin de ulusal gelirdeki payları azaldı. Kuzey Ege illeri Balıkesir ve Çanakkale’nin de ulusal gelir içindeki payının artmadığı anlaşılıyor. Ege’deki kayıpta, tarımdaki ve sanayideki gerilmenin etkili olduğu, turizm ve ticaretteki gelişmenin, bu kaybı telafi edemediği görülüyor.
Türkiye’nin diğer büyüme kutuplarından Adana-Mersin’in de 2001’de yüzde 6’ya yakın payının 2006’da yüzde 4’e kadar gerilediği anlaşılıyor. Bu kaybın, bölgedeki sanayi ve tarımdaki gerilemeden kaynaklandığı söylenebilir. Bu illere komşu Hatay, K.Maraş, Osmaniye’nin de söz konusu dönemde gelişmenin nimetlerinden pay alamadıkları görüldü. Aynı coğrafyadaki G.Antep,Kilis ve Adıyaman da ulusal gelirdeki paylarını artıramadılar.
ORTA ANADOLU, KARADENİZ DE DURAKLADI
Türkiye’nin tarım,ticaret ve kısmen sanayi ile geçinen diğer Orta Anadolu illerinin, Batısı ve Doğusu ile Karadeniz’in de ulusal gelirdeki paylarını artıramadıkları, yer yer ciddi ölçüde geriledikleri anlaşılırken, Doğu ve G.Doğu’nun da “makus talihini” bu dönemde de kıramadığı ve gelişme rüzgarından nasiplenemediği anlaşılıyor.
TÜİK verilerinden anlaşılan o ki, 2001 krizi sonrası AKP döneminde yaşanan dış kaynak girişi kaynaklı büyüme, Orta Anadolu’da Kayseri ve Konya çevrelerinde de sıçramaya yol açmamış. Bu bölgeler de ulusal gelirdeki paylarını koruyamamışlar.
KİŞİ BAŞINA GELİRDE GERİLEYEN METROPOLLER…
AKP dönemindeki büyümenin büyük eşitsizliği kişi başına gelir verilerinde de görülüyor. TÜİK’in verdiği kişi başına gelir rakamlarına göre, 2001’de Türkiye ortalamasının yüzde 43 üstünde kişi başına geliri olan İstanbul, bu payını AKP iktidarı döneminde yüzde 55’e çıkarırken İzmirlinin geliri yüzde 26’ya gerilemiş görünüyor. 2001’de Türkiye ortalama kişi başına gelirinden yüzde 50 fazla olan İzmir kişisel geliri, AKP döneminde Türkiye ortalamasından sadece yüzde 26 fazla. Esas büyük gerileme Adana-Mersin bölgesinde. 2001’de Türkiye ortalamasının yüzde 11 üstünde olan bölge kişi başına gelirinin AKP döneminde Türkiye ortalamasının 20 puan altına düştüğü anlaşılıyor. Bölgenin, özellikle Güneydoğu’dan aldığı göçe istihdamla yanıt verememesi, artan yoksullaşma, kişi başına geliri de çok düşürmüş görünüyor. Komşu iller, Hatay,K.Maraş, Osmaniye bölgesinde de kişi başına gelirde yüzde 21 gerileme olduğu dikkat çekiyor.
TÜİK verilerine göre, Diyarbakır ve Ş.Urfa bölgesinde, AKP iktidarı döneminde kişi başına gelir endeksi yüzde 20’ye yakın azaldı ve 2001’de Türkiye ortalamasının yüzde 54’ü olan bölge kişisel geliri, AKP döneminde Türkiye ortalamasının yüzde 43’üne kadar düştü. Bu oran Van ve çevresinde yüzde 35’e kadar iniyor. Beş yılda önemli bir yoksullaşma yaşandığının açık bir göstergesi….
***
Bir bütün olarak bakıldığında, AKP iktidarı döneminde, gelişmenin Türkiye geneline yansımadığı, özellikle İstanbul’da odaklandığı anlaşılıyor. İstanbul’un ulusal gelirdeki payı yüzde 28’e kadar çıkarken Bursa, Tekirdağ gibi komşu illerin , İstanbul odaklı bir gelişme gösterdikleri anlaşılıyor. Ankara, inşaat ve hizmet sektörlerindeki üretim artışları ile dönemi karlı kapatırken, Antalya’nın da sera tarımı ve turizmi ile ulusal gelirdeki payını artırdığı görülüyor.Bunların dışında Ege’den Orta Anadolu’ya, Karadeniz’den Doğu ve G.Doğu’ya kadar bütün bölgelerin AKP iktidarı döneminde ulusal gelirdeki paylarını koruyamadıkları, TÜİK verileri ile bir kez daha teyit edilmiş oluyor. Bu, AKP iktidarının Doğu-Batı arasındaki uçurumu daraltamadığı gibi, Türkiye’nin Batısı, Kuzeyi ve Güneyinde de gelişme yaratamadığını, İstanbul ile Türkiye’nin diğer bölgeleri arasındaki uçurumu iyice derinleştirdiğini ortaya koyuyor…
