08.02.2010, Pazartesi
Güney Avrupa’nın tamamında artçı şoklar yaşandı ve ABD’de işsizlik verileri ile küresel kriz herkese “kendinize gelin!...” uyarısı yaptı. Bu artçı şoklar, kuşkusuz tüm diğer coğrafyalarda ve Türkiye’de de hissedildi: Hafta biterken Avrupa’dan esen sert poyraz borsada sert bir düşüş yaptı, dolar yeniden başını kaldırdı. Kimi “kanaat önderleri”, malum şablonu tekrarladılar; “Bu bir düzeltme, zaten bekleniyordu”. Düzeltme sözcüğü de her kapıyı açan maymuncuk oldu!...Kriz, düzelte, düzelte dipten çıkıyor herhalde. Bu arada düzelten kim, düzeltilen kim, o başka…
***
IMF, şubat başında, 2009 yılı kriz bilançosunu tazelerken 2010 için büyüme beklentilerini de yükseltti. Dünya ekonomisinin tamamı için yüzde 4’e yakın bir büyüme öngörüsünde bulundu.
IMF’e göre, 2009’da dünya ekonomisi yüzde 1’in biraz altında küçülmüştü. Dünya hasılasındaki payları yüzde 80’e yaklaşan Merkez ülkelerde küçülme yüzde 3,2’yi bulmuştu. Çevre ülkelerde ise ancak yüzde 2 büyüme yaşanmıştı. Çin ve Hindistan, krizde tuzu kuru olanlardan. Türkiye ise çevre ülkeler içinde, yüzde 6 küçülme ile en olumsuz etkilenen birkaç ülkeden biri.
IMF, son raporunda bilinen uyarılarını yapmaktan geri kalmadı. “Çıkış stratejilerinizi iyi belirleyin. Gerekirse hükümetler ikinci paketleri açsınlar. Vaktinden erken bütçe destekleri çekilmesin, ama korumayı da abartmayın vs…”
***
2008 ve 2009, banka ve firmaların batma yıllarıydı ve hükümetlerin bütçe kaynaklarını boca etmeleri ile yangınların daha da büyümesi - bir süre için de olsa- önlendi. 2010 ise, bütçeden boca edilen kaynakların hesabının verileceği, bütçe açıklarının ve açıkları kapatmak için yapılan borçlanmaların hesabının sorulacağı yıl olacak. Buna, daha önce, “2010, Devletin Mali Krizi yılı olacak” demiştik. Şimdi yaşanan da o…
AB’de , hükümetlerin kırılgan mali yapıları gürültü ile çökmeye başladı. Yunanistan’ı, Portekiz, daha da önemlisi İspanya izledi. İtalya da parlak değil. Kuzeyde İrlanda’nın sancıları biliniyordu, ardından İngiltere’nin durumunun da matah olmadığı daha yüksek sesle ifade edilir oldu.
Bu sütunda 21 ve 23 Ekim 2009 tarihlerinde yayımlanan “AB Dağılabilir mi?” başlıklı yazılarımda sorduğum sorular, bugün daha çok önem kazanıyor. Küresel krize “yükselen-çevre ekonomisi” statüsünde yakalanan Doğu Avrupa ülkeleri’ne, başta Almanya ve Fransa’nın dirsek göstermeleri ile başlayan AB içi güven bunalımı, şimdi Güney AB ülkelerinin mali krizleriyle ivme kazandı. Avro’nun değer kaybı, Maastricht kriterlerinin “badem olması” karşısında, özellikle Almanya’yı tedirgin ediyor ve kendini koruma refleksi öne çıkıyor.
***
Öte yandan, özellikle kamu maliyesinde baş gösteren sıkıntılar, tıpkı bizde yaşandığı gibi AB ülkelerinde de sokağı hareketlendiriyor. Orada da bizde olduğu gibi, 2010 yılı sokağın yılı olacağa benzer. Bütçe açıklarını disipline etmek ve borç stokunu milli gelirin makul bir düzeyine çekmek için izlenen kemer sıkıcı politikalar, dönüp dolaşıp vergi ve kamusal harcamalara, oradan da halkın iş-aş meselelerine dokunuyor. İyice bürokratikleşen sendikalara, uykudan uyanma zamanının geldiği hatırlatılıyor. 2010, öncelikle Avrupa olmak üzere birçok ülkede politik mücadelelerin ön plana geçeceği, sendikaların silkeleneceği, erken seçimlerin telaffuz edileceği ve yönetim değişikliklerinin yaşanacağı bir yıl olmaya aday. Seçim sandıklarından, ülkesine göre, sol, sosyal demokrat yönetimler kadar sağcı, milliyetçi iktidarlar da çıkabilir.
Avrupa’daki “düzeltme”, Türkiye’yi de “düzeltiyor”. Dış çalkantılar, içerideki gerilimlerle birleşince sıcak para çıkışlarını tetikledi ve önümüzdeki günlerde bu çıkışlar artabilir. Avro’dan ve borsadan çıkışlarla, dolara yöneliş eğilimi hızlanabilir. Bunun, IMF masasında Hükümetin elini zayıflatmasını ve IMF şartlarının kabul edildiği bir anlaşmaya geçişi hızlandırmasını bekleyebiliriz. IMF’li dönemin, bugünden ne kadar farklı bir şey olacağını da, ancak yaşayarak göreceğiz.
mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr
http://mustafasnmz.blogspot.com
